Chúng ta đã bàn tương đối đa dạng về 12 vị thần tối cao của đỉnh Olympia, nhưng vị thần thông minh nhất, Athena (tên La Mã: Minerva), thì lại chưa đả động đến. Đúng là phạm thượng. Lần này xin có một bài giới thiệu sơ về Athena.
Trước khi bàn về sự chào đời của vị thần này, người đọc tích Hy Lạp phải lưu ý rằng Athena – giống như Hera – có nguồn gốc từ các nữ thần cổ, sau này bị giáng chức xuống khiến cho con ông Zeus, nên các tích về Athena tương đối lộn xộn. Nữ thần vừa lắm tài lẻ, chức vụ (Thần của trí óc, công lý, chiến lược, công nghệ, thủ công v.v…); vừa lắm bí danh, tuy ko hoạt động cách mạng: Acraea, Aethyia, Ageleia, Agoraea, Alalcomeneis, Alcimache, Alcis, Alea, Amublia, Anemotis, Apaturia, Areia, Asia, Assesia, Axiopoenos, Boulaia, Budeia, Chalinitis, Chryse, Cleidouchos, Colocasia, Coryphasia… (Cái này là tôi mới nói đến vần “C” thôi đấy!)
Tác phẩm “Nữ thần Athena”, ko rõ tác fake. Tay trái vị thần này cầm giáo, tay phải là thần chiến thắng Nike. Giống cha Zeus, Nike luôn đi cùng Athena mỗi khi xông trận, vì thế mà Athena luôn thắng thế, còn Mars – tuy tiếng rằng khiến cho thần chiến tranh – lại hay thua cuộc. Tượng trưng của Athena gồm: giáo, khiên, mũ sắt, cây ô-liu, và con cú.
Tác phẩm “Pallas” (một bí danh của Athena), Hendrick Goltzius. Trong tranh có khá là đầy đủ các biểu tượng của nữ thần này, trong khoảng cú, giáo, mũ sắt, đến khiên. Thậm chí Hendrick còn vẽ thêm vài quyển sách ở góc trái, để mọi người biết là thần trí tuệ rất ham mê học hỏi. Mẫu độc nhất vô nhị thiếu là áo quần. Athena cũng thuộc dạng đoan chính (thề sẽ làm trinh nữ), nhưng vẫn bị những họa sĩ lôi ra vẽ khỏa thân.
Nhưng vấn đề đầu tiên cần bàn: Nhân vật này là con ai? Xây dựng thương hiệu như thế nào?
Bản thứ nhất, theo nhà thơ Homer, tương đối chung chung, buồn tẻ & vô trách nhiệm; ông phán Athena là con gái Zeus, không có mẹ.
Bản thứ hai, do Hesiod kể, thì phổ biến hơn: Zeus, sau khi lên ngôi vua, lấy 1 nữ thần thuộc giống Titan tên Metis khiến cho vợ (có nghĩa Hera ko phải vợ đầu tiên của ông này, nhưng tích Hy Lạp vốn có lắm bản lộn xộn thế đó).
những chuyên gia vẫn đang gượng nhẹ nhau vì bức tượng này, có người bảo “đấy là Metis”, có người cho rằng ấy là Athena. Cũng phải thôi, hai mẹ con rất giống nhau, cùng làm thần trí óc, cùng đội mũ, xách giáo (đã gãy nhưng nhìn bí quyết bàn tay bà nắm lại thì cũng biết là đang cầm giáo), xách khiên (cũng bị thời gian phá hủy, thật tiếc) mỗi lần xông trận.
rắc rối là, lúc Metis có bầu, Zeus đến gặp đất mẹ Gaia xin lời khuyên (giống dân Việt Nam mình đi coi bói). Gaia bói đúng quẻ xấu: Metis sẽ sinh ra các đứa con tài tình cũng như mạnh mẽ hơn hẳn Zeus. Chúng sẽ lật đổ Zeus và lên nắm quyền, gầy dựng một giống thần mới. Zeus nghe xong sợ phát khiếp, ông đã từng lật đổ cha mình (thần Cronus), nên ông chẳng muốn nhìn lịch sử lặp lại. Thay vì “nuốt con” như Cronus từng khiến cho, Zeus nuốt luôn Metis cho chắc ăn.
Mấy tháng sau, Zeus bị 1 cơn đau đầu buốt óc hành hạ. Tới lúc ông chịu hết nổi, Athena từ trong đầu ông chui ra. Thi sĩ Pindar sau này nói thêm rằng Hephaestos dùng búa chẻ một tuyến đường trên sọ của Zeus để Athena chào đời thuận lợi. (Chẳng hiểu Pindar đọc tích gì mà phán vậy, bởi Hephaestos khi đó ở đâu ra mà chẻ sọ? Hera tự đẻ ra Hephaestos là do ganh tức với việc Zeus tự đẻ Athena ra mà! Vả lại Hera – mang tai mang tiếng vợ sau – khiến cho sao có thể sinh Hephaestos trước khi Metis – vợ đầu – nhờ Zeus “đẻ hộ” Athena? Rõ rắc rối).
Athena chui ra trong khoảng đầu Zeus, không rõ tác kém chất lượng. Mặc Zeus trông đau khổ như đau đẻ. Chắc dân Hy Lạp không có truyền thống “đầu là để thờ cha thờ mẹ” cần phải mới có tích này, chứ không thì Zeus trông như đang bị Athena đạp lên đầu, kẹ vế quá đi mất.
Apollodorus cũng thêm mắm dặm muối cho tích trên, ông kể rằng: thay vì giống các bé lọt lòng vốn è cổ như nhộng lúc lọt lòng, Athena được mẹ Metis tặng cho bộ áo giáp, và mặc sẵn bộ binh phục hoành tráng này ngay khi chào đời – tức chui trong khoảng đầu bố ra.
Tác phẩm “Athena chào đời”, Phrynos, 550 BC, vẽ trên bình gốm. Phrynos theo tích của Pindar và Apollodoorus, ông vẽ thần rèn dùng búa chẻ đầu Zeus, & Athena trong khoảng đấy chui ra, mặc sẵn áo giáp.
một số nguồn còn đề cập rằng Athena là con của 1 ông thần nào ấy tên Pallas, nhưng ông này tính cưỡng hiếp Athena cần phải bị Althena đập cho một trận, sau đấy Athena bỏ đi khiến con gái nuôi của Zeus. Tích này giải thích bí danh Pallas của nữ thần, dù rất ít người tin nó, bởi đa số công nhận Athena là con ruột của Zeus. 1 Tích khác, kể rằng Athena từng làm bạn với 1 nàng tiên (không rõ tiên gì) tên Pallas. Althena yêu Pallas lắm (cũng chẳng biết “yêu” theo nghĩa nào? Trái với quan hệ nam-nam, quan hệ nữ-nữ ko có tên và cũng ko được dân Hy Lạp cổ chú ý mấy). Trong 1 lần chơi trò đánh trận fake, Athena lỡ tay giết chết Pallas. Khổ đau quá, Althena nhập tên của mình vào với tên của Pallas (thành Pallas Athena) rồi thề sẽ không bao giờ chung chạ với đàn ông.
Xong chuyện tiếng tăm, gia thế, giờ bàn đến tính phương pháp. Đúng theo lời Gaia bói, Athena hết sức thông minh & bản lĩnh, lại đẹp nữa (có thế mới đi thi nhan sắc với Hera & Venus chứ). Athena ko hiếu chiến giống Mars nhưng giả dụ có xung đột thì Mars luôn thua Athena. (Đơn cử: trận chiến thành Troy, Mars theo phe… thua cuộc)
Tượng Athena (với thần thắng lợi Nike trong tay) trước cửa tòa nhà Quốc hội ở Vienna, Áo. Vì là thần của trí óc & công lý, cần phải chính phủ Áo xây tượng của Athena trước cửa khiến tượng trưng.
Athena (giữa) trên phần trán tường của bảo tàng Anh Quốc (British Museum). Nếu như tinh mắt thì sẽ thấy tương đối nhiều tòa nhà thuộc quyền điều hành (hoặc từng thuộc quyền quản lý) của chính phủ ở các nước châu Âu đặt tượng Athena, ko to thì nhỏ, không chỗ này thì chỗ kia. Người nào cũng thích Athena vì nữ thần này uyên thâm, ko nhăng nhít, chuyên nghiệp chiến thuật, biết truyền nghề cho dân. Một hình chiếc xuất sắc cho các vị lãnh đạo.
Tác phẩm “Athena”, ko rõ tác giả, bạn nào biết xin bổ sung cho SOI. Mũ sắt, khiên, và con cú đều hiện diện trong bức tranh. Theo dân Hy Lạp cổ thì cú là biểu trưng của trí tuệ, nên vì thế mà nó được gắn với Athena chăng? Đền thờ Parthenon nức tiếng của Athena làm nền cho tác phẩm.
Tác phầm “Minerva bảo vệ Pax khỏi sự đe dọa của Mars”, Rubens, 1629. Pax là nữ thần hoà bình, đang chuẩn bị cho em bé bú. Hermes – sứ thần của những vị thần – cầm đuốc để chỉ trục đường cho các em nhỏ trốn sang phía của Pax, nơi có dâm thần Pan (ám chỉ sự sinh sôi nảy nở), và các nàng tiên (một đang khích lệ cho Athena, một đang ôm thau của nả, ám chỉ hòa bình là cường thịnh vượng). Athena (đội mũ) đang đánh nhau với Mars ở phía bên phải. Khác với Mars thích bạo lực và hay gây lộn vô cớ, Athena đương đầu để bảo vệ hòa bình và công lý.
Tác phẩm “Athena thuần hóa con nhân mã”, Sandro Botticelli, 1480. Cái giáo của Athena trong bức tranh nhìn giống chiếc búa, còn nét mặt của Venus trong tác phẩm “Sự có mặt trên thị trường của Venus”, 1486; thì được copy y chang từ tác phẩm này.
Athena còn phát hiện ra khoa học dệt, thậm chí còn truyền nghề cho dân chúng (có 1 tích rất thú vị can dự đến việc này, nhưng xin dành cho bài khác). Tỉnh thành Athen được đặt tên theo Athena, lý do vì sao? Xin đợi đến Chủ nhật tuần sau vì tích cũng khá dài.
No comments:
Post a Comment